ดองดึง

ชื่อสามัญ : Gloriosa Lily, Climbing Lily

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Gloriosa superb Linn.

ตระกูล : LILIACEAE

ชื่ออื่น : ก้ามปู (ชัยนาท), หมอยหีย่า (อุดรธานี), พันมหา (นครราชสีมา), คมขวาน หัวขวาน บ้องขวาน (ชลบุรี), ดาวดึงส์ ว่านก้ามปู (ภาคกลาง), มะขาโก้ง (ภาคเหนือ), ดาวดึง หัวขวาน หัวฟาน พันมหา (ภาคอีสาน)

ถิ่นกำเนิด : ดองดึงเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในแอฟริกาเขตร้อน

ลักษณะทั่วไป :

ต้น ดองดึงเป็นไม้เถาล้มลุกอายุหลายปี เลื้อยเกาะต้นไม้อื่นที่อยู่ใกล้ๆ และสามารถเลื้อยเกาะต้นไม้อื่นได้สูงประมาณ 3 เมตร มีหัวหรือเหง้าขนาดเล็กอยู่ใต้ดิน รูปร่างกลมเรียว มีหงอนเหมือนขวาน บริเวณส่วนปลายของหัวมีจุดเจริญสำหรับต้นใหม่ จึงต้องระมัดระวังอย่าให้ปลายของหัวหรือเหง้าหัก เพราะจะทำให้ต้นเสียหายและจะไม่งอกต่อไปได้

ใบ ออกตามข้อปล้องของต้น เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับหรือเรียงเป็นวงรอบข้อ 1-3 ใบ ไม่มีก้านใบ ลักษณะใบรูปขอบขนานแกมรูปหอก ยาวประมาณ 5-15 เซนติเมตร โคนใบมน ปลายใบแหลมยืดยาวออกทำหน้าที่เป็นมือเกาะสำหรับเกี่ยวพันกับต้นไม้อื่น ขอบใบเรียบ มีเส้นใบขนานกันไปสิ้นสุดที่ปลายใบ ตัวใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน หลังใบและท้องใบเรียบ

ดอก ดองดึงเป็นดอกเดี่ยวขนาดใหญ่ ออกตามซอกใบใกล้ปลายเถา ดอกใหญ่ยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร มีกลีบดอก 6 กลีบ แยกออกจากกัน กลีบรูปแถบเรียวยาวประมาณ 5-8 เซนติเมตร ขอบของกลีบดอกบิดเป็นเกลียว ดอกสีเหลืองปลายกลีบสีแดง ปริมาณสีทั้งสองของดอกจะเปลี่ยนแปลงไปตามอายุของการบานของดอก ยิ่งดอกบานนานก็ยิ่งมีสีแดงมากขึ้นกว่าดอกตูมหรือดอกที่เพิ่งบาน มีเกสรเพศผู้ 6 อันแยกออกจากโคนกลีบดอกด้านนอก มีก้านยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร อับเรณูยาวประมาณ 1 เซนติเมตร ส่วนเกสรตัวเมียยาวประมาณ 0.3-0.7 เซนติเมตร แยกเป็น 3 แฉก ก้านยาวประมาณ 5 เซนติเมตร

ผลและเมล็ด ผลเป็นฝักแห้งแตกได้ รูปกระสวย ปลายผลแหลม ขนาดกว้างประมาณ 2-3 เซนติเมตร ยาวประมาณ 6-8 เซนติเมตร ผิวเรียบ มักมีสันตื้นๆ มี 3 พู มีเมล็ดกลมๆ สีส้มแกมน้ำตาลจำนวนมาก

ฤดูออกดอก : ดองดึง เป็นไม้ที่ออกดอกตลอดปี แต่จะให้ดอกดกมากในช่วงฤดูฝน

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยการแยกเหง้าหรือโดยการแยกหัว

การปลูก :

ดองดึงเป็นไม้ประดับที่มีดอกสวยงาม ต้องการแสงแดดตลอดวัน การปลูกโดยการนำเหง้าหรือหัวมาปลูกลงดิน โดยขุดหลุมปลูกกว้างลึกประมาณ 20 เซนติเมตร ผสมดินปลูกกับปุ๋ยหมักใส่รองก้นหลุม แล้วนำหัวหรือเหง้าดองดึงลงปลูก กลบดินพอมิด รดน้ำให้ชุ่ม ประมาณ 1 สัปดาห์ หัวหรือเหง้าดอกดึงก็จะแตกยอดอ่อน

การดูแลรักษา :

แสง ดองดึงเป็นไม้ที่เจริญเติบโตได้ดีทั้งในที่ที่มีแสงแดดจัดและแสงแดดร่มรำไรใต้ร่มเงา แต่ควรได้รับแสงตลอดทั้งวัน

ดิน ดองดึงชอบขึ้นในดินร่วนปนทราย ที่มีการระบายน้ำได้ดี

น้ำ ชอบน้ำปานกลาง แต่การระบายน้ำจะต้องดี น้ำไม่ขังแฉะ เพราะหากน้ำขังจะทำให้เหง้าเน่าได้

โรคและแมลง ไม่พบโรคและแมลงรบกวนถึงขั้นเสียหาย