ต้นหลุมพอเป็นต้นไม้ที่พบขึ้นอยู่ในป่าดงดิบชื้นตามที่ราบทางภาคใต้และตะวันออกเฉียงใต้ มีความเชื่อว่าถ้าบ้านหรือสถานที่ใดปลูกต้นหลุมพอไว้ภายในบริเวณ จะช่วยดึงดูดเงินทองให้ไหลเข้าหาเจ้าของบ้านและผู้ร่วมอาศัย ต้นหลุมพอถือเป็นไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจสูงชนิดหนึ่งของประเทศไทย เนื้อไม้เป็นไม้เนื้อแข็ง สีแดงอมน้ำตาล เป็นมันเลื่อม เสี้ยนตรง เนื้อหยาบ แข็ง เหนียว แข็งแรง และทนทานมาก เพรียงไม่ค่อยกิน ไสกบตบแต่งไม่ค่อยยาก ขัดชักเงาได้ดี มีความสวยงาม เหมาะแก่การนำมาใช้ประโยชน์ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือนและทำเครื่องเรือน

ชื่อสามัญ : Malacca Teak, Iron Wood, Merbau

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Intsia palembanica Miq.

วงศ์ : CAESALPINIACEAE

ชื่ออื่น : กะลุมพอ หลุมพอ (ภาคใต้), มื่อบา (มาเลเซีย ปัตตานี), เมอเมา (มาเลเซีย ภาคใต้), สลุมพอ (ปราจีนบุรี)

การแพร่กระจาย : ต้นหลุมพอ มีถิ่นกำเนิดในอินโดแปซิฟิก มีการกระจายพันธุ์จากประเทศแทนซาเนียและประเทศมาดากัสการ์ไปทางตะวันออกผ่านประเทศอินเดียและประเทศออสเตรเลียถึงหมู่เกาะแปซิฟิกของประเทศซามัว ในประเทศไทยมักพบขึ้นอยู่ในป่าดงดิบชื้นตามที่ราบทางภาคใต้และตะวันออกเฉียงใต้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :

ต้นหลุมพอเป็นไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดใหญ่ สูงประมาณ 25–40 เมตร ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมักเป็นพูพอนสูงใหญ่ เปลือกต้นเรียบ หรือตกสะเก็ดเป็นแผ่นกลมบางๆ มีสีต่างกัน ที่พบบ่อยๆ มักจะออกสีชมพูอมน้ำตาลหรือเทาอมชมพู เนื้อไม้เป็นไม้เนื้อแข็ง สีแดงอมน้ำตาล เป็นมันเลื่อม เสี้ยนตรง เนื้อหยาบ แข็ง เหนียว ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ มีใบย่อย 4-5 คู่ แกนกลางใบประกอบยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร ก้านใบประกอบยาวประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ลักษณะใบย่อยเป็นรูปไข่ ปลายใบสอบเว้าเล็กน้อย โคนใบมนกลม เนื้อใบเรียบเกลี้ยงเป็นมันวาว ขนาดใบมีความกว้างประมาณ 5 เซนติเมตร ยาวประมาณ 9 เซนติเมตร ดอกออกเป็นช่อมีความยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ก้านช่อยาวประมาณ 0.3-1 เซนติเมตร ฐานรองดอกสั้นกว่ากลีบเลี้ยง มีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ สีเขียว รูปรียาว 0.4-0.8 เซนติเมตร กลีบดอกสีขาวอมเหลือง มี 1 กลีบ ยาว 0.6-0.9 เซนติเมตร รวมก้านกลีบแผ่นกลีบกลมกว้าง 0.3-0.4 เซนติเมตร เกสรตัวผู้ 3 อัน ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร รังไข่มีก้านสั้นๆ มีขนยาวปกคลุม ก้านเกสรตัวเมียยาวประมาณ 2 เซนติเมตร ผลออกเป็นฝักรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาวประมาณ 15-40 เซนติเมตร กว้างประมาณ 6-8 เซนติเมตร ภายในฝักมีเมล็ดลักษณะกลมแบนคล้ายกับลูกสะบ้า เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 3 เซนติเมตร เปลือกเมล็ดแข็งหนามาก ผิวด้านนอกเรียบเกลี้ยงเป็นมัน ดูดซึมน้ำยากมาก

ฤดูออกดอก : ต้นหลุมพอออกดอก ติดผล และผลแก่ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมีนาคม

การขยายพันธุ์ : ต้นหลุมพอขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด

การปลูก : ต้นหลุมพอควรปลูกในดินทรายหรือดินที่ระบายน้ำได้ดีและสามารถอุ้มน้ำได้ประมาณหนึ่ง ต้นหลุมพอไม่ชอบแสงแดดจัด จึงควรปลูกในที่มีแสงแดดรำไร รดน้ำวันละ 1-2 ครั้งก็เพียงพอ

การใช้ประโยชน์ :

ไม้หลุมพอเป็นไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจสูงชนิดหนึ่งของประเทศไทย และเป็นไม้ที่ตลาดมีความต้องการมาก เพราะต้นหลุมพอเป็นไม้เนื้อแข็ง สีแดงอมน้ำตาล เป็นมันเลื่อม เสี้ยนตรง เนื้อหยาบ เหนียว แข็งแรง และทนทานมาก เพรียงไม่ค่อยกิน ไสกบตบแต่งไม่ค่อยยาก ขัดชักเงาได้ดี เป็นไม้ที่มีความสวยงาม จึงเหมาะแก่การนำไม้หลุมพอมาใช้ประโยชน์ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือนและทำเครื่องเรือน ทำพื้น รอด ตง ขื่อ อกไก่ ไม้บุผนัง ทำลูกประสัก โครงเรือใบเดินทะเล แจว พาย กรรเชียง เสากระโดงเรือ ไถ คราด ครก สาก กระเดื่อง พันสีขาว ตัวถังรถ ด้ามเครื่องมือ ทำหูก ด้ามหอกไม้สำหรับกลึง แกะสลัก กั้นบ่อน้ำ ร่องน้ำและกังหันน้ำ ทำรางแร่ พานท้ายและรางปืน