ขึ้นฉ่าย (Chinese Celery)

ขึ้นฉ่ายเป็นพืชล้มลุก มีกลิ่นหอมฉุนเฉพาะตัว ลักษณะลำต้นและใบคล้ายผักชีแต่ใหญ่กว่า ต้นและใบเป็นเครื่องเทศใช้แต่งกลิ่นอาหาร ดับคาวเนื้อ คาวปลา ใส่ในอาหารประเภทยำ นำมาประกอบอาหาร เช่น ต้มจับฉ่าย แกงจืด ปลาช่อนทอดกรอบ ผัดขึ้นฉ่ายกับเนื้อปลา ใส่ข้าวต้มปลา น้ำมันในเมล็ดใช้แต่งกลิ่นเครื่องดื่ม เหล้า ลูกกวาด และขนมหวาน น้ำมันหอมละเหยในต้นและใบให้ประโยชน์ในด้านการรักษาบำบัด เช่น ปรับประจำเดือนให้เป็นปกติ แก้อักเสบ ลดความดันเลือด ดับร้อน แก้ไอ บำรุงกระเพาะ ขับปัสสาวะ รักษาตับอักเสบ ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ เพิ่มความแข็งแรงให้กระดูกและฟัน ป้องกันการแข็งตัวของเส้นเลือด ช่วยบำรุงครรภ์ บำรุงสมอง ช่วยความจำ และในขึ้นฉ่ายยังมีวิตามินเอ บีและซี มีสารเบต้าแคโรทีนบำรุงสายตาและผิวพรรณ

ชื่อสามัญ : Chinese Celery
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Apium graveolens L.
วงศ์ : APIACEAE
ชื่ออื่น : ผักปิ๋ม ผักข้าวปืน ผักปืน (เหนือ) ฮั่งชื่ง ขึ่งฉ่าย (แต้จิ๋ว) ฮั่นฉิน ฉันฉ้าย (จีนกลาง)
ถิ่นกำเนิด : มีถิ่นกำเนิดในทวีปยุโรป ทวีปเอเชียและแอฟริกาเหนือ
ลักษณะทั่วไป : ขึ้นฉ่ายเป็นพืชล้มลุกมีอายุ 1-2 ปี สูง 40 – 60 เซนติเมตร ลักษณะลำต้นและใบคล้ายผักชีแต่ใหญ่กว่า มีกลิ่นหอมฉุนเฉพาะตัว ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกตรงข้าม ขอบใบหยักมีลักษณะเป็นแฉกรูปร่างคล้ายมือ ใบสีเหลืองอมเขียว ก้านใบยาว ดอกออกเป็นช่อแบบซี่ร่ม ดอกมีสีขาวขนาดเล็ก ผลอ่อนมีขนาดเล็กสีเขียว เมื่อผลสุกเต็มที่จะเป็นสีน้ำตาลและแตกออกเป็น 2 ซีก ภายในมีเมล็ดเล็กอยู่ มีลักษณะกลมรี มีขนาดเล็กมาก มีสีน้ำตาล
การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
การปลูก : ขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่เจริญได้ในดินแทบทุกชนิด แต่เจริญได้ดีในดินที่ร่วนซุย ระบายน้ำได้ดี ขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่ชอบน้ำ แต่น้ำไม่ขัง ชอบแสงแดด ต้องหมั่นรดน้ำให้ชุ่ม โดยรดน้ำเช้าเย็น ให้โดนแดดตลอดวัน ต้องดูแลรดน้ำเสมอ จะทำให้ขึ้นฉ่ายโตได้เร็ว
สรรพคุณ : น้ำมันหอมละเหยในต้นและใบให้ประโยชน์ในด้านการรักษาบำบัด เช่น ปรับประจำเดือนให้เป็นปกติ แก้อักเสบ ลดความดันเลือด ดับร้อน แก้ไอ บำรุงกระเพาะ ขับปัสสาวะ รักษาตับอักเสบ ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ เพิ่มความแข็งแรงให้กระดูกและฟัน ป้องกันการแข็งตัวของเส้นเลือด ช่วยบำรุงครรภ์ บำรุงสมอง ช่วยความจำ และในขึ้นฉ่ายยังมีวิตามินเอ บีและซี มีสารเบต้าแคโรทีนบำรุงสายตาและผิวพรรณ