มะนาว
ชื่อวิทยาศาสตร์
Citrus aurantifolia (Christm) Swing.
ชื่อสามัญ
Lime, Common Lime
ชื่อวงศ์
Rutaceae
ชื่อท้องถิ่น
- ทั่วไป เรียก มะนาว
- เชียงใหม่ เรียก มะลิว
- ภาคใต้ เรียก ลีมานีปีห์
- ภาคเหนือ หมากฟ้า
- เขมร-สุรินทร์ เรียก โกรยชะม้า
- กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี เรียก ประนอเกล, มะนอเกละ
ลักษณะทั่วไป
มะนาวเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่ม มีหนามตามต้น ก้านใบสั้น ตัวใบรูปร่างกลมรี ขอบใบหยักเล็กน้อย ปลายและโคนใบมน ดอกเล็กสีขาวอมเหลืองกลิ่นหอมอ่อนๆ ผลกลมเปลือกบางเรียบ มีน้ำมาก รสเปรี้ยว เปลือกผลมีน้ำมัน กลิ่นหอม รสขม
การปลูก
ขึ้นได้ในดินทุกชนิด โดยเฉพาะดินร่วนซุยและระบายน้ำได้ดี ควรปลูกในฤดูฝน นิยมปลูกด้วยกิ่งตอน โดยปลูกในหลุมที่ใช้ปุ๋ยหมักรองก้นหลุมก่อน ช่วงที่ปลูกใหม่ๆ ควรรดน้ำทุกวันและไม่ควรโดนแดดมากในช่วงแรกๆ
สรรพคุณทางยา
- เปลือกผลมีรสขม ช่วยขับลม รักษาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด นำเอาเปลือกของผลสดประมาณครึ่งผล คลึงหรือทุบเล็กน้อยพอให้น้ำมันออก ชงน้ำร้อนดื่มเวลามีอาการ
- น้ำมะนาวรักษาอาการไอและขับเสมหะ โดยใช้ผลสดคั้นน้ำจะได้น้ำมะนาวเข้มข้น ใส่เกลือเล็กน้อยจิบบ่อยๆ หรือจะทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือและน้ำตาล ปรุงให้รสเข้มข้นพอควร ดื่มบ่อยๆ ก็ได้อีกเช่นกัน
- น้ำมะนาวผสมดินสอพองใช้ทาบริเวณหัวโน จะทำให้เย็นและยุบลงเร็ว
คุณค่าทางโภชนาการ
ประโยชน์ของน้ำมะนาวที่รู้จักกันดีคือ มีวิตามินซีสูงมาก รักษาโรคเลือดออกตามไรฟันได้ดี แต่วิตามินซีก็สลายตัวได้ง่ายเมื่อถูกความร้อน จึงต้องระมัดระวังในการปรุงอาหาร
ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์
ผิวเปลือกของมะนาวมีน้ำมันหอมระเหยโวลาทิล มีฤทธิ์ขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อได้ ส่วนน้ำมะนาวก็มีสารเคมี หลายชนิด เช่น Slaronoid, Organic acid, citral และวิตามินซี ฯลฯ น้ำมะนาวมีฤทธิ์รักษาโรคลักปิด ลักเปิดเนื่องจากมีวิตามินซีสูง ส่วนฤทธิ์ในการแก้ไอขับเสมหะโดยกรดที่มีอยู่ในน้ำมะนาวกระตุ้นให้มีการ ขับน้ำลายออกมา ทำให้เกิดการชุ่มคอ จึงลดอาการไอลงได้
ความเชื่อ
ตามตำราพรหมชาติฉบับหลวงกล่าวไว้ว่า มะนาวเป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งที่ควรปลูกไว้ในบริเวณบ้าน โดยกำหนดปลูกทางทิศตะวันตกเหนือ (พายัพ) เพื่อผู้ที่อยู่อาศัยในบ้านจะได้มีความสุขสวัสดี ในบาตำราเล่าว่าเป็นความเชื่อของคนบ้านป่าสมัยก่อน ก่อนผ่านป่าละเมาะผ่านดงจะพกมะนาวหรือมะกรูดติดตัวไปด้วย เพื่อใช้ป้ายจมูกโค กระบือ เพื่อดับกลิ่นสาบเสือ เนื่องจากเวลาโค กระบือ ได้กลิ่นสาบเสือแล้วจะไม่ยอมเดินต่อ
