ลักษณะของไม้หุ่น

“ไม้หุ่น” ลักษณะของไม้หุ่น คือต้นไม้ที่จะนำมาทำเป็นไม้ดัด ไม่ว่าจะหามาโดยการขุดล้อมจากป่าธรรมชาติ ซึ่งอาจจะขุดมาเองหรือซื้อจากผู้ที่ขุดมาขาย หรือปลูกเลี้ยงไม้หุ่นขึ้นมาเองก็ดี จะสามารถจำแนกรูปทรงไม้หุ่นได้ 3 แบบคือ

1. ไม้บรรจบป่า เป็นไม้ที่ขึ้นอยู่เองตามธรรมชาติ ซึ่งอาจมีรูปทรงหลากหลายแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมที่ต้นไม้นั้นเกิด เช่น อาจจะเป็นพุ่มดูแคระแกน หรือมีกิ่งก้านคดเคี้ยวไปมา แต่เป็นลักษณะทรงต้นที่ดีแล้ว ขาดเพียง 2-3 กิ่งเท่านั้นก็จะได้ตามรูปแบบที่ต้องการ เพียงเพิ่มกิ่งเพิ่มช่อ จัดช่องไฟให้เหมาะสมก็จะทำให้เป็นไม้ดัดที่ดูงามได้ภายในเวลา 2-3 ปีเท่านั้น
2. ไม้บรรจบหุ่น เป็นไม้ที่มีทรงหุ่นใกล้เคียงกับรูปแบบไม้ดัดที่จะทำ จะต้องทำการดัดแต่งทรงหุ่นอีกเล็กน้อย จึงจะทำกิ่งช่อต่อไปได้ ไม้ชนิดนี้เหมาะสำหรับการนำมาดัดเป็นไม้ขบวน ไม้ตลก ไม้เอชาย และไม้ญี่ปุ่นเท่านั้น ซึ่งจะต้องใช้เวลาประมาณ 9 ปี จึงจะเสร็จสมบูรณ์
3. ไม้วิชา (ไม้หุ่นเดียว) เป็นไม้ที่มีลักษณะทรงต้นเพียงท่อนเดียว จึงไม่สามารถทำเป็นรูปร่างใดได้เลย จะต้องนำมาเลี้ยงให้ต้นแต่กิ่งกระโดงใหม่ แล้วจึงทำการปิดกระหม่อมหุ่น (การตัดกิ่งที่แตกใหม่มาทับรอยตัดของต้นตอเดิม) และใช้กิ่งกระโดงนั้นเป็นหุ่นทำกิ่งช่อต่อไป ไม้วิชาจึงเป็นไม้หุ่นที่ทำเป็นไม้ดัดยากที่สุด ผู้ดัดจะต้องมีฝีมือดี มีความวิริยะอุตสาหะเป็นเลิศ เพราะจะต้องใช้เวลาประมาณ 15–18 ปี จึงจะเสร็จสมบูรณ์